رباتهایی پیش از رایانهها
طراحی مفهومی یکی از صحنههای نمایش آر.یو.آر - رباتهای جهانی روسوم
این کارخانهٔ رباتسازی بیش از اینکه کارخانهای در حوزۀ الکترونیک باشد، کارخانهای در حوزۀ زیستفناوری بود. در این صحنه از نمایش از یک «تغار خمیرگیری» برای ساختن مادهای استفاده میشد که بتواند جایگزین پروتوپلاسم سلولی باشد.
رباتهایی پیش از رایانهها
سرهای سخنگو، آدمک فلوتزن، اردکهای گوارشگر، رقاصها، آدمآهنیهایی که میتوانستد بنویسند ... . عصر صنعتی مجموعهای از رباتهای مکانیکی را به ارمغان آورد. بیشتر آنها تجاربی اولیه در حوزۀ رباتیک بودند. البته بعضی از آنها مثل شطرنجباز ترک، به این دلیل که یک شطرنجباز حرفهای درونش پنهان شده بود، جعلی بودند. در قرن بیستم دانش الکترونیک نیز به فناوریهای مکانیکی افزوده شد و حرکات رباتها را بیشتر به جانداران شبیه کرد. حسگرهای نوری، حسگرهای لمسی و میکروفونها دادههای ورودی را برای دستگاه تامین میکردند و موتورهای الکتریکی یا هیدرولیک حرکت کنترلشده را انجام میدادند. البته آنها بیشتر از اینکه مغز (brain) باشند، بدن (brawn) بودند؛ زیرا رایانهای وجود نداشت که ورودیهای حسی را پردازش کند و رفتاری معنادار را طراحی کند. اردک گوارشگر ماشینی مکانیکی بود با ظاهر اردک که در قرن هجدهم توسط مخترع فرانسوی ژاک دو ووکانسون اختراع شد. این ربات که شامل 400 قطعهٔ متحرک بود، قادر بود بالهایش را حرکت دهد، به ظاهر آب بنوشد و دانه بخورد و حتی چنین مینمود که میتواند عمل دفع را هم انجام دهد. از ووکانسون به عنوان کسی یاد می شود که نخستینبار از لولهٔ لاستیکی منعطف درون یک ماشین (به عنوان رودهٔ اردک) استفاده کرده است. همچنین آدمک فلوتزن ربات دیگری بود که دو ووکانسون پیش از اردک گوارشگر ساخته بود. این آدمک با شمایل یک چوپان ساخته شده بود و میتوانست طبل بزند و نی بنوازد. شطرنج باز ترک نیز ماشین شطرنجباز جعلی با هیئت انسان و با ردای ترکی بود که به مدت ۸۴ سال از سال ۱۷۷۰ تا سال ۱۸۵۴ توسط صاحبانش به دروغ به عنوان دستگاه تمامخوکار معرفی میشد. در حقیقت درون این عروسک یک شطرنجباز حرفهای جاسازی شده بود. شطرنجباز ترک در ۱۷۷۰ توسط ولفگانگ فان کمپلن برای تقدیم به ماریا ترزا ملکهٔ اتریش ساخته شد و با مهارتش در بازیهای شطرنج بهمدت ۸۴ سال نظارهگران در قارههای اروپا و آمریکا را مبهوت کرد. پس از مرگ کمپلن، دستگاه توسط مخترع آلمانی یوهان مالزل خریداری شد، ولی هویت شطرنجباز یا شطرنجبازانی که آن را عروسکگردانی میکردند هرگز فاش نشد. شطرنجباز ترک در نهایت در پنجم ژوئیه ۱۸۴۵ در آتشسوزی موزهٔ پیل فیلادلفیا از بین رفت.
رباتهای الکترو و اسپارکو در نمایشگاه جهانی
ربات الکترو، ساختهشده توسط شرکت وستینگهاوس، با فناوری رله کار میکرد و به دستورات صوتی تکراری، پاسخهای شوخوشنگی میداد که از قبل روی صفحات گرامافون 78 دور در دقیقه ضبط شده بودند. این ربات که در نمایشگاه جهانی به نمایش درآمد میتوانست سر و دستانش را حرکت دهد، و حتی سیگار دود کند.
چرا به آنها «ربات» میگویند؟
نخستین بار کارل چاپک این واژه را در نمایشنامۀ «رباتهای جهانی روسوم» (1921) به کار برد. واژۀ ربات مأخوذ از کلمهٔ چکی روباتا به معنای بیگاری است. آدم مصنوعیهای کارخانهٔ چاپک در ابتدا کارگرانی خدمترسان هستند، اما در طول نمایشنامه شورش میکنند و نسل بشر را نابود میکنند.
صحنۀ شورش رباتها در نمایش آر.یو.آر
دیمن، رهبر رباتها، در نمایشنامه میگوید «اگر بخواهی شبیه انسانها باشی، باید بکشی و در پی سلطه باشی».
ماشین سخنگوی جوزف فابر
این سر سخنگو با ظاهری عجیب و غریب در حالیکه فابر آن را با پدالهای پا و صفحهکلید عروسکگردانی میکرد، با نوعی «یکنواختی عجیب و شبحوار» صحبت میکرد. این ماشین در اواسط قرن نوزدهم ساخته شد و با عبور هوا از حنجره و دهان مصنوعی قادر بود واجهای موجود در زبانهای انگلیسی، فرانسوی و آلمانی را تولید کند. بنابراین یک کاربر ماهر میتوانست این دستگاه را به گونهای به کار گیرد که ماشین به این زبانها سخن بگوید.
طرح جلد نمایشنامۀ آر.یو.آر اثر کارل چاپک
این نمایشنامه که خیلی زود به انگلیسی ترجمه شد، بحثهای زیادی را دربارهٔ رباتها برانگیخت. اما چاپک گفت: «من به انسانها خیلی بیشتر از رباتها علاقه داشتم».